CUENTOS DE QUECHUA

 CUENTO Nº1º

YAWAR RAYMI

Kispi llaqta ayllukunapim

piña turukunata raymikunapi

pukllachinku.Chaypaqmi Sacha nisqan hatuspiturukunata uywanku, chaykunaqa

sallqa turukunam, manam

pipas hinallaqa asuykunchu,

michiqkunapas urqukunallamantamqawanku, chinankupas mana runapa yanapasqallan wachakunku, anchapiñakunam, runa mana riqsisqanku hawa.Runakunam Santa Cruz raymi

punchawkunapaq turukunata akllanku, kimsa lasuwanhinam qaykunku, mana waqrakunankurayku, manchana turukunam Sachamanta hamuqkunaqa, llaqtaman chayachimuspa pukllanan kanchaman apanku, kusu nisqan kanchapim huk turukunawan kuskata wichqanku.Astawan turukuna piñanayananpaq, kunturtawanmi apamunku, ancha sasam kuntur hapiyqa, chaymanqa akllasqa qullanakunam rinku.Kunturpa wasinmanmi runakuna tuqlla ruraq rinku, qatakunata mastaykunku, hinaspa sumaq aychakunata tuqlla hawanman churanku, kuntur yarqasqa kutirqamuptin, aychaman asuykuptinmi chakinmanta hapirqunku, wakinñataq qatawan wankinku, umanta urqumuspanku supta sinqanta sirarquspa mana suptakunanpaq watanku, hinallataq chakintapas watarqunku, sumaqllatam kunturtaqa pukllay kanchaman apanku. Pukllay pacha punchawmi, piña turupa wasanman chakinmanta kunturta siranku, mana ayqikuy atinanpaq, turu lluqsimunanpaqmi suptanta kachaykunku, chaypim, turuqa kallpakachayta qallarin, kunturpas pawaytataq munan, chaynasqa kuntur turupa wasanta yawar tuqyanankama suptan, nanaywanñataq turuqa llapa ima harkasqantapas waqran,qullanakuna punchullanwanmi turiyanku, achkam waqrachikunku, chaykunañataqChay pukllay kanchapi yawarninkuta chaqchuspa, pachamamata kallpanchapanku,chayraykum Yawar raymiwan kayta sutichanku.

Wakin llaqtapiqa pukllay tukurquptinmi kunturta kachaykunku, wakinpiñataq, hampipaq kunturpa llapa ima kayninta qichunakunku wañurqachispanku.

Ñawichasqanchikmanhina kutichisunchik:

1. ¿Llaqtaykipi kay raymita rurankuchu?

2. ¿Qawasqanchikmanta, allinchu kay ruraykuna kanman?

3. ¿Ima nichwantaq mana sallqa uywakunata runakuna muchuyman

churanankupaq?

4. ¿Achkaraqchu kunturkuna urqukunapi kachkan? ¿Ichachu tukurquchkanña?

5. ¿Imatataq rurachwan llapa sallqa uywakuna waqaychasqa kanankupaq?

 
    CUENTO Nº 2

Añasmanta runamantawan

(Willakuy)

Tayta Kusim warmanta chakra qawaq kacharqa.Warmaqa tumpa tutayaqpi chakran qawaqrisqa. Llaqtamanta karunchachkaptin anchata

mancharikurqusqa. Hichpantas ñan urantauchuychalla runachahina purichkasqa.Chayta qawaykuspa kallpaylla urquta

wicharisqa, taytachakunaman kunakuspan.Qipaman qawariptinsi runaqahinallaqatichkasqa, sayariptinsi runapas sayarintaq.Warmaqa manas ima ruraytapas atinchu,

mancharisqallañas qaqchan - ¡Yaw runa imatamchay mancharichiwanki, imaraykum qatiwanki

- nispan.

Runaqa manas imatapas kutichinchu, hinallaschukunta aywirispan sayarayan. Maqtilluqaaswansi utqayman kallpaspan chakranmanchayarqun, chukllanman yaykurquspan kaspi

aptakusqa lluqsirqamusqa.Qawarinanpaqqa runaqa manañas kasqañachu, chayraqsi samayninpas kutiykarqamun,hawkayarquspan chakra muyuq risqa, yaqa muyuyta tukuchkaptinsi puyumanta killalluqsirqamun, chaysi, pampata qawariptinqa iskay runachakunañataq pukllachkasqaku,yapamantas mancharikusqa. Warmaqa tumpatas pakakullan, manas runakunaqa

musyankuchu, chayrayku, payñataq allimanta pakasqalla asuykun, allinta killa

kanchirimuptinqa qawarqusqa, manas runakunachu chaykunaqa kasqa. Iskay añaskunaspampapi sayanpa hapinakusqa purichkasqaku, umanpiñataq wakapa chaki akantachukutahina hapisqaku. Warmapas chayraq kallpan kutirqamusqa, piñasqallañaskurpakunata hapiykuspan añaskunataqa qatikacharqusqa. Añaskunaqa asnaq ispaynintawayraman challaykuspankus ayqikusqaku.

Warmaqa mana kaqwan mancharikusqanmanta asikuspan puñuq risqa.

Ñawichasqamanta kutichiy:

1. ¿Pikunataq kaypiqa kachkanku?

2. ¿Allin rakisqachus rimaykunaqa kachkan?

3. ¿Sapa rimaykunapi riqsichwanchu, ruraqkunata, rurasqakunatawan?

4. ¿Sapaqchaspa rakichwanchu?

5. ¿Qarichu, warmichu warmaqa kasqa?

6. ¿Imamantataq kay willakuy rimachkan?

 CUENTO Nº 3

Inti Raymi

Kawsay willakuy)

Tomas Qantu, masiykum Aya Kuchu llaqtayuq,

purikuq runa kasqan hawa, achka suyupi

qawasqanmanta kayhinata willariwanchik:

Qusqu llaqtapim ñawpa sapan Inkakunapa

llaqtanpi hatun raymikunata ruranku, kanmi:

Corpus Cristi, taytacha Temblores, hukkunapas

kanmi. Chaykunamanta aswan hatun raymiqa

“Inti Raymi” sutiyuqmi. Chay raymipim Tayta

Intita yupaychapanku, Saksay wamanpim

ruranku. Llapan llaqta ukupi kamachikuqkuna

chayman rispa raymita qawanku. Raymipa

chawpinpi huk “yachaq” Willaq Uma sutiyuq

llamapa sunqunta hurquspan allpanchikta

suyunchikta, kamachikusqankunata ima

qawarin, waturin. Yachaqpa nisqantahinam

imakunatapas qipa punchawkunapaq

qawarinku; chaymantataq pacha mamaman

tinkanku, anqusanku. Runakunaqa anchatam kusikunku. Chay punchawmi tusunku, watyanku; suyupi kaq mikuykunata mikunku. Kay raymiqa 24 Inti raymi killapim rurakun. Wakinqa ninku: 21 punchaw, Inti Raymi killapi, tayta intimanta allpanchik karuchasqanraykutaqsi rurankuman karqa. Chay raymimanqa huk suyukunamantapas kusirikuqmi runakuna rinku. Kay inti raymitaqa manam Qusqullapitaqchu ruranku, hinallataqmi kayhina punchawkunapi, Aya kuchupi Willkas Waman llaqtapipas kay raymita rurankutaq, Usnu nisqanpi, kaypipas Inkaqa tiyaqmi, chayrayku yuyarispanku paykunapas hatunmanta ruranku, Inka pachakunawan churakuspanku, llapa rurasqankuqa Qusqupi rurasqankumanhina kamachinakunku. Kaykunataqa Tomasqa willariwanchik yachay wasipi warmakuna yacharinanpaqmi.

Ñawichasqaykimanhina:

1. ¿Pitaq kay willakuykunata apamuwarqanchik?

2. ¿Ima sutitaqsi hatun raymipa sutinqa? ¿Imarayku? ¡¡

3. ¿May pachakunapitaq kay raymikunata ruranku?

4. ¿Llaqtaykipiqa kay rikchaq raymitaqa rurankuchu?

5. ¿Pitaqsi kamachikun, qipa punchawkunata llaqtakunapi

rurananchikmanta?

6. ¿Llaqtaykipiqa “yachaqkuna” kanchu?